واژۀ شیتزو (Shih Tzu) به معنی شیر کوچک است، اما این سگ‌ها واقعا ترسناک نیستند. شکارچی هم نیستند. سگ‌های نژاد شیتزو انگار فقط برای این به دنیا می‌آیند که همدم و دوست انسان باشند. آن‌ها احساساتی، شاد و خوش‌برخوردند. شیتزوها دوست دارند از این اتاق به آن اتاق دنبال صاحبشان راه بروند تا همراه او باشند. در سال‌های اخیر، شیتزوها را برای شرکت در فعالیت و مسابقات ورزشی هم تربیت کرده‌اند و آن‌ها این توانایی را نیز به دست آورده‌اند.
نگاهی مختصر به نژاد شیتزو
گروه نژادی: سگ‌های خانگی.
قد: ارتفاع او از زمین تا شانه، از ۲۳ سانتی‌متر تا ۲۶ سانتی‌متر.
وزن: ۴ تا ۷ کیلوگرم.
طول عمر: ۱۰ تا ۱۸/سال.
تصور کنید: سگ‌هایی کوچک با منشی شاهانه و اخلاق خوب، با حلقه‌های زیبای مو و صورت منحصربه‌فردی که دل انسان را آب می‌کند، این‌ها سگ‌های نژاد شیتزو هستند. صورت پرموی شیتزوها شبیه به گل داوودی‌ای است که دماغ داشته باشد. علاوه بر زیبایی، آن‌ها به گذشتۀ خودشان هم افتخار می‌کنند، چراکه خانواده‌های سلطنتی چین، در زمان امپراطوری سلسۀ مینگ (Ming)، از آن‌ها نگهداری می‌کردند.
سگ‌های نژاد شیتزو نه‌تنها زیبا هستند، خوش‌رفتار، سرزنده و وفادار هم هستند. هیچ کس نمی‌تواند شیتزوها را دوست نداشته باشد. او متولد شده است که همدم انسان باشد. برای همین ازاو انتظار نداشته باشید که شکار کند، نگهبانی دهد یا مراقب گلۀ گوسفندها باشد. محبت شاخصه‌ی اصلی نژاد شیتزو است، او هیچ چیز را به اندازۀ معاشرت و آشنا شدن با آدم‌های جدید دوست ندارد. خوشحال‌ترین حالت برای او هنگامی است که کنار خانواده‌اش عشق و محبت دریافت می‌کند.
مطمئن باشید شیتزوی شما هرکجا برود، دوست پیدا می‌کند. نژاد شیتزو در گروه سگ‌های عروسکی قرار می‌گیرند. سگ‌های نژاد شیتزو برای نگهداری در آپارتمان بشیار مناسبند. آن‌ها بسیار منعطفند و با شرایط مختلف کنار می‌آیند. شیتزوها هم کودکان را دوست دارند و هم به‌راحتی با حیوانات دیگر دوست می‌شوند. با اینکه سگ‌های نژاد شیتزو بدن مقاومی دارند، جسم کوچکشان آن‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد. برای همین بزرگ‌ترها، همیشه، باید مراقب رابطۀ بچه‌ها با شیتزو باشند. مخصوصا برای اینکه کودک در حین بازی، ناآگاهانه، به او صدمه نزند.
از ویژگی‌های نژاد شیتزو، فرم پوزۀ آن‌هاست. فک پایینشان پهن‌تر از فک بالاست و وقتی دهانشان بسته است، دندان‌های فک بالا داخل فک پایین قرار می‌گیرد. نژاد شیتزو در افسانه‌های بسیاری حضور دارد. در افسانه‌ای آمده است که بودا همراه سگی سفر می‌کرد که مشخصاتش با سگ‌های نژاد شیتزو مطابقت می‌کند. روزی، چندین دزد به بودا حمله می‌کنند تا اموالش را بدزدند و او را بکشند. سگ کوچک بودا تبدیل به شیری درنده شد. دزدها را فراری و زندگی بودا را نجات داد.
سپس شیر دنده دوباره به همان سگ کوچک ملوس بدل شد. بودا او را بلند کرد و بوسید. می‌گویند خال سفیدی که روی پیشانی بسیاری از سگ‌های شیتزو وجود دارد، جای بوسۀ بوداست. بسیاری بر این باورند که شیرهای سنگی چین (Foo Dogs)، که از معبد بودا محافظت می‌کنند، تمثالی از سگ‌های نژاد شیتزو هستند.
چند نکتۀ مهم دربارۀ سگ‌های نژاد شیتزو
موجودی با نام شیتزوی فنجانی وجود ندارد. این اسم فقط یک تبلیغ است تا توله‌کش‌ها یا پرورش‌دهنده‌های بی‌مسئولیت شیتزوهای کوچک را، یا شیتزوهایی را که بعدا بزرگ می‌شوند بفروشند. تربیت کردن شیتزوها آسان نیست. ثبات رفتاری داشته باشید. پیش از اینکه شیتزویتان کاملا تربیت شود، اجازه ندهید بی‌هدف در خانه پرسه بزند. برای تربیت او می‌توانید از پارک سگ استفاده کنید. شیتزوهایی که پوزۀ کوتاه دارند به گرما حساسند. هوا در گذر از مجرای تنفسی سگ خنک می‌شود و بعد وارد ریه می‌شود.
طول این مجرا در سگ‌هایی که پوزۀ کوتاه دارند کوتاه است و هوا به اندازۀ کافی خنک نمی‌شود. در روزهای گرم شیتزوی خود را در هوای خنک خانه نگه دارید. موهای شیتزو باید هر روز شانه شود. موهای او زود گره می‌خورد. رابطۀ سگ‌های نژاد شیتزو با بچه‌ها خوب است، اما اگر کودک خردسال دارید بهتر است شیتزو را انتخاب نکنید، چون سگ‌های نژاد شیتزو کوچکند و ممکن است کودک از سر ناآگاهی یا ناتوانی به او آسیب بزند. سگ‌های نژاد شیتزو اغلب خس‌خس می‌کنند یا در خواب خرناس می‌کشند.
خرابی دندان در سگ‌های نژاد شیتزو شایع است. به نظر می‌رسد شیتزوها تمایل به مدفوع خواری دارند. باید مراقب باشید که این کار تبدیل به عادتشان نشود. تولۀ کوچک خود را از توله‌کش‌ها نخرید. توله‌تان را از پرورش‌دهنده‌ای بگیرید که به‌خوبی از سگ‌هایش مراقبت کند و پیش از تولید مثل از سلامت سگ‌هایش مطمئن شود.
تاریخچۀ نژاد شیتزو
نژاد شیتزو از قدیمی‌ترین نژادهاست و در فهرست نژادهای قدیمی رتبه‌اش کمتر از چهارده است. استخوان‌های کشف شده از این نژاد در چین نشان می‌دهد که سگ‌های نژاد شیتزو ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد وجود داشتند. عده‌ای می‌گویند که این نژاد را راهبان بودایی (در تبت) پرورش دادند و به خاندان سلطنتی چین هدیه کردند. عدۀ دیگر بر این گمانند که نژاد شیتزو حاصل جفتگیری نژادهای لهاساآپسو (Lhasa Apso) و پیکینیز (Pekingnese) با نژادهای دیگر، در چین، است. فارغ از اینکه این نژاد در تبت بوده یا در چین، می‌دانیم که از روزگار کهن یار وفادار انسان بوده است.
در نقاشی‌ها، نوشته‌ها و دیگر آثار به جا مانده از امپراطوری تانگ (Tang)، امپراطوری چین از سال ۶۱۸ تا ۹۰۷ میلادی، سگ کوچکی، شبیه به نژاد شیتزو، تصویر شده است. دوباره در منابع به جا مانده از سال‌های ۹۹۰ تا ۹۹۴ میلادی، شامل اسناد، نقاشی‌ها و حکاکی‌ها، صحبت از این سگ می‌شود. در قرن سیزدهم میلادی، مارکو پولو (Marco Plo) روایت می‌کند که قوبلای خان (Kubla Khan)، امپراطور مغول، کنار شیرهای شکاری تربیت‌شده‌اش، سگ‌های کوچکی، شبیه به شیر، دارد که شیرها را آرام نگه می‌دارند. عده‌ای گمان می‌کنند که این سگ‌ها از نژاد شیتزو بوده‌اند.
در اسناد به جا مانده از سلسۀ مینگ (Ming)، امپراطوری چین از سال ۱۳۷۸ تا ۱۶۴۴ میلادی، آمده است که خانواده‌های سلطنتی از «سگی شبیه به شیر» یا «سگی با صورت گل داوودی» نگهداری می‌کنند که کوچک، باهوش و رام هستند. در اسناد مربوط به قرن هجدهم تا اوایل قرن بیستم چندان اشاره‌ای به این سگ‌ها نمی‌شود، ولی در آثار هنری آن دوران سگ‌هایی شاد و پشمالو تصویر شده‌اند.
با به سلطنت رسیدن ملکه تزو شی (Tzu Hsi)، در سال ۱۸۶۱ میلادی، نژاد شیتزو دوباره محبوب شد. یکی از اولین فرمان‌ها این بود که هرکس در حین آزار رساندن به سگ‌های قصر دیده شود، حکمش اعدام است. ملکه تزو شی حیوانات را بسیار دوست داشت و به دستور او بسیاری از مشکلات پرورش حیوانات، با نظارت مستقیم خواجگان قصر، حل شد. دالایی لاما (Dalai Lama)، رهبر دینی بوداییان، یک جفت شیتزوی اصیل به ملکه تزو شی هدیه کرد. شیتزوهای قصرهای سلطنتی از نسل این دو سگ هستند. طبق گزارش‌های که از آن زمان به دست ما رسیده است، شیتزوها قصر خودشان را داشتند و تعلیم دیده بودند که با ورود ملکه روی دو پا بایستند و دستشان را تکان بدهند.
بعد از مرگ ملکه در سال ۱۹۰۸ میلادی، بسیاری از خانواده‌های سلطنتی برای تولید سگ‌هایی که موهایشان بهترین جنس و رنگ را داشته باشد با هم رقابت کردند. چون چنین رقابتی وجود داشت، اسرار پرورش سگ‌های شیتزو محرمانه باقی ماند. شیتزوهای مرغوب‌تر، به صورت قاچاق، به بیرون قصر فرستاده می‌شدند تا به توریست‌های خارجی یا نجیب‌زادگان چینی هدیه داده شوند. باقی شیتزوها در بازار فروخته می‌شدند.
در ۱۹۲۸ میلادی، لیدی براون‌ریگ (Lady Brownrigg)، همسر ژنرال فرماندهی شمال چین، اولین سگ‌های نژاد شیتزو، یک جفت نر و ماده، را از پکن به انگلستان برد. ۱۹۳۳ میلادی، بانو هاتچینز (Hutchins) سگی از نژاد شیتزو را از چین به ایرلند برد. این سگ با سگ لیدی براون‌ریگ جفتگیری کرد. با این سه شیتزو بود که موسسۀ پرورش سگ براون‌ریگ شکل گرفت. فیلیپ پرایس (Philip Price)، از اقوام لیدی براون‌ریگ، اولین کسی بود که شیتزوها را به امریکا برد. در سال ۱۹۶۹ میلادی، موسسۀ امریکایی پرورش سگ (AKC) نژاد شیتزو را در دستۀ سگ‌های عروسکی ثبت کرد.
اندازۀ سگ‌های نژاد شیتزو
هر دو جنس نر و ماده، ۲۳ تا ۲۶ سانتی‌متر قد و ۴ تا ۷ کیلوگرم وزن دارند.
ویژگی‌های شخصیتی نژاد شیتزو
هر نژاد برای یک هدف خاص پرورش داده می‌شود. در طول تاریخ، شیتزوها پرورش داده شده‌اند تا همدم و همراه شما باشند. خودشان هم همین را می‌خواهند. آرزوی آن‌ها این است که کنار صاحبشان باشند. بنابراین انتظار نداشته باشید که یک سگ شیتزو شکار کند، نگهبانی دهد یا شکارتان را برایتان بیاورد. مهربانی و وابستگی به صاحبش مهمترین ویژگی شخصیتی اوست. محبوب‌ترین برای او، روی پای شماست.
سگ شیتزو وقتی خوشحال است که صاحبش به او محبت کند و او هم بتواند مهربانی‌اش را نشان دهد. با همۀ این‌ها، شیتزوها مثل سیب‌زمینی نیستند. آن‌ها نسبت به صداها و افراد و…. اطرافشان هشیارند و ممکن است به غریبه‌هایی که به خانه می‌آیند پارس کنند، اما نگران نباشید. خیلی زود با آن‌ها دوست می‌شوند.
تغذیۀ سگ‌های نژاد شیتزو
یک تا یک‌ونیم پیمانه غذای خشک با کیفیت عالی. اینکه سگ بزرگسال شما چه قدر غذا بخورد، بستگی به اندازه، سن، متابولیسم و مقدار فعالیتش دارد. سگ‌ها منحصر به فردند و هر کدام ویژگی‌های خاص خودشان را دارند. همه‌شان به یک مقدار غذا نیاز ندارند. فقط می‌شود گفت سگ‌هایی که فعالیت بیشتری دارند، بیشتر غذا می‌خورند. کیفیت غذایی هم که به سگتان می‌دهید مهم است و در مقدار آن تاثیر می‌گذارد. به هر حال غذا دادن بیش از حد به سگتان، او را چاق می‌کند.
موها و بهداشت سگ‌های نژاد شیتزو
موهای ابریشمی و بلند شیتزوها بسیار زیباست و در رنگ‌های مختلفی دیده می‌شد: سیاه، سیاه و سفید، طوسی و سفید، قهوه‌ای و سفید. داشتن موهای سفید روی دم و پیشانی برای شیتزوها امتیاز محسوب می‌شود. برای حفظ زیبایی و سلامت موهای شیتزویتان باید روزانه موهایش را شانه کنید و برس بکشید. بسیاری از کسانی که سگی از نژاد شیتزو دارند موهای او را کوتاه می‌کنند تا به شانه کردن روزانه نیاز نداشته باشد. اگر می‌خواهید خودتان سگ شیتزویتان را شانه کنید، این کار را از تولگی شروع کنید تا عادت کند و در بزرگسالی اذیت نشود.
هنگام برس کشیدن دقت کنید که موها را از نزدیکی پوست شانه کنید تا همۀ گره‌ها باز شود و موهای اضافه هم جمع شود. می‌توانید به سگتان آموزش دهید که به یک طرف بخوابد و برسش بکشید و بعد به طرف دیگر بخوابد و آن طرف را برس بکشید. این کار برس کشیده شدن را برای سگتان آسان‌تر می‌کند.
از ۱۰ تا ۱۲ ماهگی، موهای تولگی شیتزو می‌ریزد و موهای ابریشیمی بزرگسالی‌اش رشد می‌کند. از ریزش زیاد موهایش در این دوران خسته نشوید. بیشتر برسش بکشید و بدانید که موقتی است و تقریبا بعد از سه ماه ریزش کمتر می‌شود.
ناخن‌های سگتان را هر ماه کوتاه کنید. هر هفته گوش‌هایش را معاینه کنید که زخم، قرمزی و التهاب نداشته باشد. گوش‌ها را هر هفته با گوش‌پاک‌کن تمیز کنید، ولی مراقب باشید که گوش پاک‌کن را داخل گوش فرو نبرید. صورت شیتزوها بعد از غذا خوردن کثیف می‌شود. آن را با حولۀ نرمی که با آب گرم خیس کرده‌اید تمیز کنید. مراقب دندان‌های شیتزوی خود باشید. آن‌ها را تمیز نگه دارید و حداقل هفته‌ای سه بار مسواک بزنید.
رابطۀ سگ‌های نژاد شیتزو با کودکان و حیوانات دیگر
سگ‌های نژاد شیتزو سگ‌های فوق‌العاده‌ای برای خانواده‌ها هستند. چون شخصیت منعطفی دارند، می‌توانند دوست خوبی برای بچه‌ها باشند و با حیوانات دیگر به‌خوبی کنار بیایند. بچه‌ها بهتر است هنگام بازی با توله‌های شیتزو روی زمین بنشینند بدین طریق خطر افتادن حیوان بر روی زمین کاهش میابد. همچنین کودکان باید یادبگیرند که انگشتان خود را از چشمان برجسته او دور نگهدارند چراکه چشمان این نژاد به راحتی آسیب می‌بیند.
